GO Oyununa Anlamsal Bir Bakış

Go oyunu, ilk bakışta siyah ve beyaz taşların tahtaya bırakıldığı, sessizliği bozan sadece taşların tahtaya çarpma sesi olan basit bir masa oyunu gibi görünür; fakat aslında bu sessizliğin içinde felsefe, sabır, zarafet, gurur, matematik, savaş ve şiir bir arada yaşar, çünkü Go, “taş koyma” ile açıklanamayacak kadar geniş bir zihinsel evrendir ve insanı hem oyun sırasında hem oyun bittikten sonra düşünmeye zorlar.

Go’nun kültürü, tarih boyunca ustaların birbirlerine rakip olmaktan çok, birbirlerini geliştirerek büyüten bir gelenek üzerine kuruludur; burada amaç sadece kazanmak değildir, aynı zamanda güzel oynamaktır, estetik bir hamle yapmak, tahtada anlamlı bir hikâye bırakmak ve rakibin de o hikâye içinde yer almasına izin vermektir. Bu yüzden Japonya’da yaşlı ustalar genç öğrencilerine sadece taş dizmeyi değil, taşların arasındaki boşluğun anlamını, sessizliğin öğreticiliğini, sabırla beklemenin gücünü anlatır; çünkü Go, bazen hiç hamle yapmadan kazanılabilen bir oyundur, çünkü bazen en güçlü hamle hiç hamle yapmamaktır. Bunun ne kadar paradoksal ve şiirsel olduğu ancak tahtanın başına oturulduğunda hissedilir.

Go’nun oynanışı, dışarıdan izleyene meditatif görünebilir, zihin dışarıya kapanır, zaman yavaşlar, taşların tahtaya yerleştiği anlar arasında oyuncuların yüzünde hafif bir gülümseme belirir, çünkü her taş aslında sadece bir taş değildir, stratejinin, niyetin ve geleceğe dair bir düşüncenin sembolüdür; bir taş koyduğunuzda sadece o anı değil, beş hamle sonrasını, on hamle sonrasını, bazen oyun sonunu hesaplayarak koyarsınız ve bu hesaplamalar, hamle yapmaktan daha fazla zihinsel enerji tüketir.

Go'nun eğlencesi tam da burada gizlidir: eğlence, gülmece ve coşku olarak değil, keşif, buluş ve şaşırma şeklinde yaşanır; tahtada rakibin hiç beklemediğiniz ustalıklı bir hamle yapması sizi kızdırmaz, aksine sizi heyecanlandırır, çünkü oyunun güzelliği artmıştır, çünkü zorluk artmışsa, anlam da artmıştır. Bu, çoğu oyunun tersinedir; Go’da zor rakip sevilir, zorluk oyunun doğasına aittir ve zorluk, iki oyuncunun karşılıklı saygısını artırır. Bu yüzden Go ustaları birbirine rakip değil, kaderdaştır: ikisi de aynı tahtada anlam arayan yolculardır.

Go’nun zorluğu, taşların basitliğinden gelir; kurallar çocukça kolaydır ama olasılıklar yetişkinliğin bile yetemeyeceği kadar sınırsızdır. Tahta ne kadar büyükse, ego o kadar küçük olmak zorundadır; çünkü Go oynarken bencil davranan, sadece saldıran, sadece yok etmeye çalışan oyuncu sonunda kaybeder, çünkü Go, yok etme oyunu değil, alan yaratma ve alanı koruma oyunudur. Güç, saldırıda değil, dayanıklılıktadır; akıllı oyuncu her zaman en güzel alanı alır, saldırgan oyuncu en güzel alanı kaybeder. Bu oyunda kazanmak için bazen bir köşeyi bırakmak, bazen bir bölgeyi feda etmek, bazen ihtirası yenmek gerekir ve bu, oyuncuyu sadece iyi bir stratejist değil, aynı zamanda olgun bir insan yapar.

Go’nun stratejisinde paradokslar vardır: ne kadar çok taş koyarsan o kadar güçlü değilsin, ne kadar geniş yayılırsan o kadar savunmasızsın, en güzel alanlar bazen en riskli alanlardır. Bu nedenle her hamle, sadece bir taş değil, bir düşüncenin ifadesidir. Usta bir oyuncunun tek bir taşı tahtaya bırakma şekli bile saygı uyandırır; taşın sesi, tahtaya vurduğu o tok “tak” sesi, Go kültüründe neredeyse müzikal bir ritmdir, bu ses bir meditasyon çanı gibidir: “Buradayım, karar verdim.” der.

Oyun sırasında konuşulmaz, sorular oyun bittikten sonra sorulur; çünkü oyunun kültüründe sessizlik, düşüncenin alanıdır. Bu sessizlik sıkıcı değil, derinliklidir; iki insanın birbirinin zihnini kelimesiz keşfettiği, taşlarla konuştuğu, plan yaptığı, hile değil ustalık aradığı bir alandır. Oyun bittiğinde ustalar tahtayı birlikte inceler, iyi hamleleri över, yanlış hamleleri birlikte konuşur; yenilen utanmaz, kazanan kibirlenmez, çünkü Go’da asıl amaç sonuç değil, süreçtir; oyun, kişiliğin aynasıdır ve taşların gelişinden bir oyuncunun karakterini okumak mümkündür: sabırlı mı, telaşlı mı, korumacı mı, saldırgan mı, bilge mi, tecrübeli mi?

Go’nun önemi belki de tam burada yatar: Go sadece bir oyun değil, düşünmenin, beklemenin, görmenin, varlığın bir biçimidir; tahtada yapılan hatalar hayatta yapılan hatalara benzer, çünkü bazen fazla açgözlü oluruz, bazen gereksiz savaşlara gireriz, bazen küçük bir taşı korumak için bütün alanı kaybederiz. Go, insana şunu öğretir: bazen geri çekilmek ilerlemektir, bazen kaybetmek kazanmanın kapısıdır, bazen bir taş feda etmek bütün oyunu kurtarır.

Bu yüzden Go’yu oynayanlar oyundan kalkınca kazanıp kaybetmeyi değil, ne öğrendiklerini düşünürler: sabır, sakinlik, strateji, zarafet, özgüven ve alçakgönüllülük. Oyun, insanın zihnini keskinleştirir, kalbini yumuşatır; çünkü Go, rakibine karşı değil, rakibinle birlikte oynanan bir oyundur. İki oyuncu birlikte bir dünya kurar, taşlarla bir hikâye anlatır ve oyunun sonunda bu dünya zarafetle dağılır, ama bıraktığı iz hafızada kalır.

Sonuç olarak Go, sadece taşlarla oynanan bir oyun değil; kültürü olan, felsefesi olan, karakteri olan bir yolculuktur. Tahta sessizdir ama anlamlıdır; taşlar basittir ama sonsuz ihtimal taşır; rakipler düşman değildir, birlikte keşfeden yol arkadaşlarıdır. Belki de Go’nun asıl eğlencesi burada saklıdır: her oyun yeni bir hikâyedir, her taş yeni bir karardır ve her karar hem stratejinin hem hayatın küçük bir aynasıdır.