Gerçekten Mümkün mü, Yoksa Sadece Daha Seçici Kurbanlar mı Oluyoruz
Modern dünyada manipülasyon artık gizli saklı yapılan bir hile değil gözümüzün önünde, çoğu zaman rızamızla, hatta bazen memnuniyetle dahil olduğumuz bir düzenin parçası haline geldi ve en tehlikeli yanı da tam olarak burada başladı. Çünkü açık olan şeylerle savaşamayız, ama fark etmediğimiz şeylere de direnemeyiz, manipülasyon bugün tam bu iki alanın arasında, görünür olduğu halde “normalleştirilmiş” bir konumda duruyor. İnsanların büyük bir kısmı, manipülasyona karşı bağışıklık kazandığını düşündüğü anda aslında ilk savunma hattını düşürüyor. “Ben artık farkındayım” cümlesi, çoğu zaman bir uyanış değil, zihnin kendine verdiği sahte bir güven belgesi oluyor. Çünkü farkındalık, tek başına bir koruma kalkanı değildir, farkındalık ancak sürekli şüpheyle, iç denetimle ve kendi boşluklarını tanıma cesaretiyle birleştiğinde anlam kazanır. Bugün bilinçli olduğunu söyleyen bireylerin büyük bölümü, manipülasyonun kaba formlarını tanımakta zorlanmaz, açık yalanlar, bariz kandırmalar, aşırı vaatler artık kolay fark edilir. Ancak sorun da tam burada başlar. Çünkü manipülasyon evrim geçirir, kaba olan elenir, incelikli olan kalır. Geriye kalan, zihne değil duygulara fısıldayan, kişinin kendini seçilmiş, anlaşılmış, özel hissetmesini sağlayan yöntemlerdir.
Manipülasyon artık sana “şunu yap” demez. Sana “bunu sen seçtin” hissini verir.
Bu noktada insan, kendi seçimlerinin gerçekten kendisine mi ait olduğunu sorgulamaktan kaçınır, çünkü bu sorgulama, özgürlük algısına doğrudan bir tehdit gibi hissedilir. Oysa çoğu “kişisel karar”, önceden ustaca şekillendirilmiş bir duygusal altyapının sonucudur. İnsan bir şeye ikna edilmez, önce kırılgan hale getirilir, sonra o kırılganlık “anlam”, “amaç” ya da “hakikat” adı altında beslenir.
Buradaki kilit mesele şudur:
Manipülasyon hiçbir zaman güçlü hissettiğimiz anlarda çalışmaz.
Manipülasyon, boşlukta çalışır.
Bu boşluk
Sevilme ihtiyacıdır, görülme arzusudur, bir yere ait olma isteğidir, cevap arayan zihnin sabırsızlığıdır. Ve insan bu boşlukları kabul etmek yerine onları kutsal kelimelerle kapatmayı tercih eder, gelişim, farkındalık, aydınlanma, kader, evrensel mesajlar… Kelimeler güzelleştikçe, içerik sorgulanmaz hale gelir. Bilinçli bireyin en büyük yanılgısı, manipülasyonun yalnızca cehaletle çalıştığına inanmasıdır. Oysa modern manipülasyon, özellikle okumuş, düşünen, sorguladığını düşünen insanlar için tasarlanır. Çünkü bu kişiler, eleştirel akıllarına güvenerek savunmasız kalırlar. Ego, artık “bilmek” üzerinden beslenir ve bu ego, fark edilmeden en zayıf nokta haline gelir.
Birine “yanılıyorsun” demek kolaydır. Ama birine “uyanmışsın” hissini verip onu yönlendirmek… İşte gerçek manipülasyon buradadır.
Bu yüzden soruyu şu şekilde sormak gerekir
Manipülasyona karşı bağışıklık kazanabilir miyiz. Yoksa sadece daha sofistike, daha zarif, daha ikna edici manipülasyon biçimlerine mi maruz kalıyoruz.
Cevap rahatsız edici derecede nettir: Tam anlamıyla bağışıklık yoktur. Ama direnç mümkündür.
Direnç, “ben bilinçliyim” demekle değil; “ben de manipüle edilebilirim” diyebilmekle başlar. Kişi, kendi duygusal açlıklarını dürüstçe tanımadığı sürece, en doğru cümle bile onun için bir tuzak haline gelebilir. Çünkü manipülasyon, çoğu zaman yanlış bilgiyle değil, doğru bilginin yanlış zamanda, yanlış duyguyla sunulmasıyla çalışır. Gerçek farkındalık, sürekli tetikte olmak değil, sürekli uyanık kalmaya çalışmak da değildir. Gerçek farkındalık, insanın kendi içindeki “kolay ikna olma anlarını” yakalamasıyla ilgilidir. Ne zaman hızlı bir umut hissettiğini, ne zaman bir fikre fazla bağlandığını, ne zaman “bunu duymaya ihtiyacım var” dediğini fark edebilmektir.
Ve belki de en zor olanı şudur
Bazen manipülasyon, bize iyi geldiği için seçilir. Çünkü insan, gerçeğe her zaman hazır değildir, ama anlamlı bir yalana çoğu zaman açıktır. Burada manipülasyonla savaşmak değil, onunla yüzleşmek gerekir. Kendi zihnimizin, kendi kalbimizin nerelerde pazara çıktığını kabul etmek gerekir. Bu kabul olmadan, en keskin analizler bile bir savunma mekanizmasına dönüşür.
Sonuçta asıl mesele şudur
Manipülasyondan tamamen kaçamayız. Ama kendimizi kaybettiğimiz anları geri alabiliriz. Bu da bilgiyle değil, cesaretle başlar.
