Şamanizm
Yalnızca ilkel bir inanç sistemi ya da doğa merkezli ritüeller bütünü değil insanın evrenle, görünmeyenle ve kendi iç dünyasıyla kurduğu ilişkinin kadim bir dilidir ve bu dil, Türk kültürünün en derin katmanlarında yankılanan, zamanla biçim değiştirse de özü kaybolmayan bir bilinç haritası olarak yaşamayı sürdürmüştür. Türklük ise tarih boyunca yalnızca bir etnik kimlik değil, hareket halinde olmayı, doğayla uyum içinde yaşamayı, gökle yeri birbirinden koparmadan algılamayı ve insanı evrensel bir düzenin parçası olarak görmeyi öğreten bir varoluş anlayışıdır ve tam da bu noktada şaman öğretileriyle neredeyse birbirine ayna tutan bir zihinsel yapı ortaya çıkar.
Kam Figürü ve Türk Bilinç Geleneği
Türk şamanizminde Kam, sadece bir din adamı değil bilge, şifacı, rehber ve kolektif hafızanın taşıyıcısıdır. Kam’ın görevi tanrıları memnun etmekten ziyade, bozulan dengeyi onarmak, ruh ile beden, insan ile doğa, geçmiş ile gelecek arasındaki bağı yeniden kurmaktır ki bu yaklaşım, Türk kültüründe “bilge kişi”, “aksakal”, “alp-eren” kavramlarıyla birebir örtüşür. Kam, bilgiyi dayatmaz, deneyimle aktarır, öğretirken buyurmaz, gösterir ve bu pedagojik tavır, Türk geleneğinde aklın ve sezginin birlikte yürümesi gerektiği fikrinin kadim bir yansımasıdır.
Gök Tanrı İnancı ve Kozmik Algı
Şaman öğretisinin merkezinde yer alan Gök kavramı, Türklerin Gök Tanrı inancıyla neredeyse aynı metafizik düzlemde durur, çünkü burada Tanrı insan biçiminde düşünülmez, sınırları çizilmez, tapınaklara hapsedilmez, göğün sonsuzluğu üzerinden hissedilir. Bu anlayış, Türklükteki özgürlük fikrinin kaynağıdır, insan gökle arasına duvar örmez, doğaya hükmetmeye çalışmaz, onunla uyumlanır ve bu nedenle Türk kültüründe doğaya saygı bir ahlak kuralıdır, korkuya dayalı bir itaat değil.
Hayat Ağacı, Ruh Katmanları ve Türk Kozmolojisi
Şamanizmde evren, yeraltı, yeryüzü ve gökyüzü olmak üzere üç ana katmandan oluşur ve bu katmanlar Hayat Ağacı ile birbirine bağlanır, bu sembol, Türk mitolojisinde yalnızca bir ağaç değil, soyun, bilginin ve kaderin taşıyıcısıdır. Oğuz Kağan anlatılarından destan geleneğine kadar uzanan çizgide ağaç, köksüzlüğün ölüm, köklülüğün ise varlık anlamına geldiğini fısıldar ve bu da Türk kimliğinde “geldiği yeri unutmama” bilincinin mitolojik temelini oluşturur.
At, Davul ve Ritmin Hafızası
Şaman davulu, yalnızca bir müzik aleti değil; ritim aracılığıyla bilinç hâlini değiştiren, insanı zamansal sınırların ötesine taşıyan bir kapıdır ve Türk kültüründe atın üstündeki ritmik yolculukla aynı bilinç durumunu temsil eder. At, Türk için bir ulaşım aracı değil; ruhun hızıdır, yol ile insan arasındaki bağdır ve bu nedenle hem şaman ritüellerinde hem Türk destanlarında at, insanla birlikte düşünülür, tek başına değil.
Türklükte Şamanizmin Sessiz Devamlılığı
Türkler İslamiyet’i benimsediklerinde şaman öğretileri bir gecede yok olmamış, aksine yeni bir forma bürünerek yaşamaya devam etmiştir, nefes kültürü, eren anlayışı, doğayla kurulan sezgisel bağ ve kaderi zamana yayarak yorumlama biçimi, bu geçişin izlerini taşır. Bu nedenle Türklükte maneviyat, dogmatik değil akışkandır, korkuya değil idrake, kör itaate değil içsel dengeye dayanır ve bu tutum, şaman öğretisinin özündeki “uyum bilinci”nin tarihsel bir yansımasıdır. Şaman öğretileri ile Türklük arasındaki benzerlik bir tesadüf değil, aynı coğrafyanın, aynı göğün, aynı rüzgarın altında şekillenmiş bir bilinç sürekliliğidir ve bu süreklilik, Türk kimliğinin neden yalnızca tarih kitaplarında değil, hala sezgilerde, deyimlerde, ritüellerde ve hatta sessizlikte bile hissedildiğini açıklar.
