Madam Blavatsky, tam adıyla Helena Petrovna Blavatsky, 19. yüzyılın yalnızca en tartışmalı figürlerinden biri değil, aynı zamanda modern ezoterik düşüncenin yönünü sessiz ama derin bir biçimde değiştirmiş, görünürde dağınık olan kadim öğretileri tek bir zihinsel eksen etrafında toplamaya çalışmış, çağının ruhuna sığmayan, bu yüzden de hem yüceltilmiş hem de sürekli sorgulanmış bir bilinçtir. Rus aristokrasisi içinden çıkan bu sıra dışı kadın, dönemin dar akıl kalıplarını ve katı inanç sistemlerini geride bırakarak, Hindistan’dan Tibet’e, Orta Asya’dan Orta Doğu’ya uzanan uzun yolculuklar boyunca yalnızca coğrafyaları değil, kadim bilgilerin kapalı kapılarını da aralamaya çalışmış, gördüklerini ve sezgisel olarak kavradıklarını dogmatik bir inanç biçiminde değil, evrensel bir bilgelik haritası olarak sunmayı amaçlamıştır.
1875 yılında Teozofi Cemiyeti’ni kurması, aslında modern insanın kopmuş olduğu metafizik hatları yeniden birbirine bağlama girişimidir; çünkü Blavatsky’ye göre dinler çatışan doğrular değil, aynı gerçeğin farklı dönemlerde, farklı sembollerle anlatılmış yansımalarıdır ve insanlık bu ortak kökü unuttuğu anda hem doğadan hem de kendi öz bilincinden uzaklaşmaktadır. En çok bilinen eserlerinden “Isis Unveiled (Peçesi Açılmış İsis)” ve “The Secret Doctrine (Gizli Öğreti)”, düz bir okuma metni olmaktan ziyade, mitoloji, sembolizm, kozmoloji ve insan bilincinin evrimi arasında kurulan uzun, dolambaçlı ama kasıtlı olarak sarsıcı bir düşünce yolculuğudur; bu eserlerde anlatılanlar kesin doğrular olarak değil, insanı düşünmeye zorlayan kadim işaretler olarak ele alınır ve her satır, okuyanın zihinsel konforunu bilinçli biçimde rahatsız eder.
Blavatsky’nin en çok tartışılan yönlerinden biri, sözünü ettiği “Üstatlar” ya da “Mahatmalar” meselesidir; kimileri bunları fiziksel varlıklar olarak reddederken, kimileri sembolik bilinç düzeyleri olarak yorumlamış, kimileri ise bu anlatıları doğrudan bir ruhsal öğretim geleneğinin modern dile çevrilmiş hali olarak görmüştür, fakat Blavatsky’nin asıl vurgusu, insanın kendi içindeki derin bilgelik potansiyelini dış otoritelerden bağımsız olarak keşfetmesi gerekliliğidir. Onu sahtekarlıkla suçlayanlar da olmuştur, peygamber gibi yüceltenler de; ancak tarihsel açıdan bakıldığında Blavatsky’nin asıl etkisi, spiritüalizm, okültizm, modern mistisizm, Jungcu sembolizm ve hatta New Age düşüncenin entelektüel altyapısında bıraktığı izlerde açıkça görülür, çünkü o, insanlığın sadece maddi ilerlemeyle değil, bilinç evrimiyle de yol alması gerektiğini ısrarla hatırlatmıştır.
Madam Blavatsky, sevilmek için yazmamış, ikna etmek için konuşmamış, rahatlatmak için öğretmemiştir; o, daha çok insan zihnini sarsmak, alışılmış gerçeklik duvarlarını çatlatmak ve şu soruyu sürekli diri tutmak istemiştir: “Gördüğümüz dünya gerçekten her şey mi, yoksa sadece daha büyük bir bilincin yüzeydeki yansıması mı”
