Nardugan Bayramı, insanlık tarihinin en eski kozmik farkındalıklarından birine yaslanan, gecenin en uzun olduğu anda ışığın yeniden doğuşunu selamlayan ve doğayla insan arasındaki kadim bağı hatırlatan, unutulmuş ama özü hala yaşayan bir zaman kapısı gibidir; çünkü bu bayram, yalnızca bir takvim günü değil, karanlığın doruğa ulaştığı noktada umudun sessizce filizlenmesini anlatan derin bir bilinç halidir. Türklerin Orta Asya’dan taşıdığı inanç sisteminde Nardugan, “nar” yani güneş ve “dugan” yani doğan kelimelerinin birleşiminden doğar ve bu birleşim, 21 Aralık gecesi güneşin karanlığa yenilmediğini, aksine kısa bir duraksamanın ardından yeniden güç kazanmaya başladığını simgeler; işte bu yüzden Nardugan, karanlığın değil, karanlığın içinden çıkan ışığın bayramıdır.
Eski Türk kozmolojisinde evren üç katmandan oluşur ve bu düzenin merkezinde, dalları göğe, kökleri yeraltına uzanan Hayat Ağacı yer alır; Nardugan gecesinde bu ağacın süslenmesi, yalnızca estetik bir ritüel değil, insanın evrenle kurduğu bağın somut bir ifadesi olarak görülür, çünkü her dal umutları, her bağlanan bez parçası ya da sembol geleceğe bırakılan bir niyeti temsil eder. Bu gecede yakılan ateşler, yalnızca soğuktan korunmak için değil, güneşi güçlendirmek, karanlığı uzak tutmak ve insan ruhunu arındırmak için yakılır; ateşin çevresinde toplanmak, birlikte olmak, paylaşmak ve konuşmak ise topluluğun hafızasını tazeleyen bir ritüel haline gelir, çünkü Nardugan bireysel değil, kolektif bir uyanışı anlatır.
Nardugan’ın ruhunda korku yoktur; çünkü bu bayram, ölümle değil dönüşümle ilgilidir, bitişle değil yeniden başlamayla ilgilidir, doğanın öldüğü değil dinlendiği, güneşin kaybolduğu değil yön değiştirdiği bilgisine dayanır ve bu bilgi, modern insanın unuttuğu ama ruhunun hala tanıdığı bir hakikati fısıldar. Bugün Nardugan’ı hatırlamak, yalnızca eski bir geleneği anmak anlamına gelmez; aynı zamanda karanlık zamanlardan geçen bireyin kendi iç güneşini yeniden hatırlaması, umutla bağ kurması ve zamanın döngüsel doğasını yeniden kabul etmesi anlamına gelir, çünkü her uzun gecenin içinde mutlaka bir doğuş saklıdır.
Belki de Nardugan’ın en güçlü mesajı şudur: Işık dışarıdan gelmez, doğru zamanda hatırlanır; güneş gökte doğmadan önce, insanın içinde kıpırdanır ve karanlık ne kadar derinleşirse derinleşsin, doğuş da o kadar anlam kazanır.
