Kayıp Kökler Modern İnsan Neden Atalarını Hatırlamıyor
Modern insanın en derin çelişkilerinden biri, geçmişe dair sınırsız bilgiye birkaç saniyede ulaşabildiği bir Çağda yaşarken, kendi soyuna, atalarına ve köklerine dair neredeyse hiçbir içsel bağ hissedememesiyle ortaya çıkar; çünkü bugün hatırlamak, bilmekle değil hissetmekle mümkündür ve çağımız, bilgiyi çoğaltırken hissi sistematik biçimde zayıflatmıştır. Eskiden insan, kim olduğunu anlamak için soyuna bakmak zorunda değildi; bunu zaten yaşadığı yerde, dinlediği hikayelerde, tekrar eden ritüellerde, aile içinde aktarılan sessiz davranış kodlarında bilir, hatırlar ve taşırdı, ancak modern yaşam bireyi bu aktarım alanlarından kopardıkça, kökler önce görünmez hale geldi, sonra gereksiz sayıldı ve en sonunda unutuldu. Bugün atalar, fotoğraf albümlerinde sararmış yüzler, resmi belgelerde birkaç isim ve tarihten ibaret soğuk bilgiler olarak dururken, onların korkuları, değerleri, direniş biçimleri, hayatta kalma stratejileri ve dünyayla kurdukları ilişki biçimleri artık nesilden nesile aktarılmıyor; çünkü hız çağında geçmiş yük olarak görülüyor, süreklilik ise yavaşlıkla eş tutuluyor.
Modern insan çoğu zaman “şimdi”de yaşamayı özgürlük sanıyor, oysa köksüz bir şimdi, yönsüz bir boşluktan başka bir şey değildir; çünkü insan, geldiği yeri bilmediği sürece nereye gittiğini de gerçekten bilemez ve bu bilinmezlik, çağımızda yaygın olan kimlik krizlerinin, aidiyet sorunlarının ve derin içsel huzursuzlukların temel nedenlerinden biridir. Ataları hatırlamak, sadece isim ezberlemek ya da soy ağacı çıkarmak değildir; ataları hatırlamak, aynı hataları tekrarlama eğilimini fark etmek, aynı korkuların neden içten içe sürüp gittiğini anlamak ve tekrar eden kader döngülerinin nereden beslendiğini görebilmektir; ancak bu yüzleşme, konforu bozan bir farkındalık yarattığı için çoğu insan bilinçli ya da bilinçsiz biçimde bundan kaçınır. Kentleşme, bireyselleşme ve dijitalleşme, insanı fiziksel olarak özgürleştirirken köklerinden zihinsel olarak uzaklaştırdı; çünkü artık insanlar aynı toprağı paylaşmıyor, aynı hikayeleri dinlemiyor, aynı acılarda birleşmiyor ve bu parçalanma hali, kolektif hafızayı da sessizce eritiyor.
Eskinin sözlü anlatıları, masalları, aile büyüklerinin aktardığı yaşam dersleri yerini algoritmaların seçtiği içeriklere bırakırken, insanın kendi hikayesini taşıyan sesler bastırılıyor ve bu durum, geçmişle bağ kurmayı nostaljik bir uğraş gibi göstermeye başlıyor; oysa kök bilinci nostalji değil, psikolojik denge mekanizmasının temelidir. Atalarını hatırlamayan insan, başarısızlıklarını tamamen kişisel sanır, korkularını bireysel zayıflık olarak yorumlar ve taşıdığı yüklerin aslında nesiller boyu aktarılan deneyimlerin yankısı olabileceğini fark edemez; bu da hem kendine hem geçmişine karşı sert ve yargılayıcı bir tutum geliştirmesine yol açar. Kayıp kökler, sadece aile bağlarının kopması değildir; aynı zamanda değerlerin, sabrın, dayanma gücünün ve anlam arayışının da körelmesidir, çünkü kökü olmayan bir ağaç rüzgarda kolayca yön değiştirir ve modern insan, bu yüzden sürekli savrulma hissi yaşar.
Belki de bugün yapılması gereken şey, geçmişe romantik bir özlemle dönmek değil, ataları idealize etmek de değildir; yapılması gereken, onların insan olduğunu kabul ederek, yaşadıkları zorlukların bugün hala neden içimizde yankı bulduğunu anlamak ve bu farkındalıkla kendi yolumuzu daha bilinçli çizmektir. Çünkü insan köklerinden kaçtıkça özgürleşmez; aksine ne olduğunu, nereden geldiğini ve neden bu şekilde hissettiğini bilmediği için daha kolay yönlendirilir, daha hızlı tüketilir ve daha derin bir yalnızlığa sürüklenir. Köklerini hatırlamak ise, geçmişin yükünü taşımak değil, geleceğin ağırlığını dengeleyebilecek bir iç merkez bulmaktır.
