Bilginin Gizlenmesi Değil, Bilincin Katmanlara Ayrılması
Ezoterizm, çoğu zaman yanlış biçimde “gizli öğretiler” ya da “kapalı bilgiler” olarak tanımlansa da, özünde saklamaya dayalı bir sistem değil, bilginin her bilinç seviyesine aynı anda açılamayacağı gerçeğine dayanarak şekillenmiş kadim bir aktarım yöntemidir, yani ezoterizm, bilginin gizli olmasından çok, insanın bilgiye hazır olup olmamasıyla ilgilenir. Ezoterik düşüncede bilgi, tek seferde öğrenilen bir nesne değil, adım adım idrak edilen bir süreçtir, bu yüzden ezoterik gelenekler bilgiyi doğrudan anlatmak yerine, semboller, ritüeller, mitolojik hikayeler ve katmanlı anlatımlar yoluyla sunar. Çünkü bazı gerçekler anlatıldığında değil, yaşandığında anlaşılır, ezoterizm tam olarak bu ayrımı esas alır. Tarih boyunca ezoterik bilgi, halktan gizlendiği için değil, yanlış anlaşılma ve yüzeyselleşme tehlikesi nedeniyle dereceli bir sistemle aktarılmıştır. Antik Mısır rahip okulları, Eleusis Gizemleri, Pisagorcu topluluklar, Hermetik gelenekler ve Orta Çağ’daki bazı mistik okullar bu yöntemi benimsemiş, bilgi, “herkese açık” fakat “herkes için aynı derinlikte olmayan” bir yapıyla korunmuştur. Bu nedenle ezoterizm, seçkinci bir yapıdan çok, bilincin doğal evrimini esas alan bir anlayışı temsil eder.
Ezoterik öğretide en temel fikirlerden biri şudur
Bir bilgi, onu anlayacak bilince ulaşmamış bir insanda yük haline gelir.
Bu nedenle ezoterizm, bilgiyi çoğaltmaktan çok, bilinci genişletmeyi hedefler. Önce insanın algısı, soruları ve içsel disiplini gelişir, ardından bilgi kendiliğinden anlam kazanmaya başlar. Ezoterizmin dili çoğu zaman dolaylıdır, açık hükümlerden, kesin yargılardan ve dayatmalardan özellikle kaçınır. Bunun sebebi belirsizlik yaratmak değil, bireyi kendi iç gözlemini yapmaya zorlamaktır. Bir ezoterik metin okunduğunda insanın “tam olarak anladım” demesi beklenmez, aksine metin, okurda zamanla olgunlaşan bir etki bırakır ve her yeniden okunuşta farklı bir katman açar.
Önemli bir nokta da şudur
Ezoterizm, dogmatik değildir. İnanç dayatmaz, kesin doğrular listesi sunmaz, “buna inanmalısın” demez.
Bunun yerine şu soruyu sorar: “Sen neyi, ne kadar fark edebiliyorsun?”
Bu yüzden ezoterik gelenekler, hem spiritüel hem felsefi hem de psikolojik okumaya açıktır ve tek bir bakış açısıyla sınırlandırılamaz.
Modern çağda ezoterizmin yanlış anlaşılmasının en büyük nedeni, onun popüler mistisizmle karıştırılmasıdır. Oysa gerçek ezoterizm gösteri, gizemli hava ya da “özel güç” vaatleriyle ilgilenmez. Tam tersine, insanın kendi sınırlarını fark etmesini, egosunu törpülemesini ve bilgi karşısında alçakgönüllü kalmasını öğütler. Çünkü ezoterik bakışta asıl olgunluk, “biliyorum” noktasında değil, “öğreniyorum” halinde kalabilmektir.
Ezoterizm ayrıca dış dünyayı dönüştürmeyi değil, önce iç düzeni hizalamayı esas alır, iç dünyasında kaos olan bir insanın, dış dünyaya düzen getiremeyeceğini savunur. Bu yüzden ezoterik çalışmaların merkezinde ritüellerden çok, farkındalık, dikkat, sessizlik ve gözlem vardır, dışsal pratikler, ancak içsel uyum sağlandığında anlam kazanır.
Sonuç olarak ezoterizm
Gizli bir bilgi sandığı değil, bilincin derinleşme haritası olarak görülebilir. O, bilgiyi saklamaz, bilincin hazır olmadığı katmanları sabırla korur. Ve insan hazır hale geldiğinde, o bilgi zaten gizli kalmaz, kendiliğinden görünür olur. Ezoterizmde asıl sır bilgi değildir, insanın kendisidir.
