Cebrail adı anıldığında, aslında tek bir meleği değil, insanlık tarihinin en ağır bilgisine temas eden bir eşiği anmış oluruz; çünkü Cebrail sıradan bir ilahi varlık değil, vahyin kendisine en yakın titreşim, söz haline gelmeden önceki anlam, insan bilincinin taşıyabileceği en yüksek yükün ilk temas noktasıdır ve bu yüzden onu tanımlamak, yalnızca bir meleği anlatmak değil, bilginin insanla ilk karşılaşmasını anlatmaktır. Kadim metinlerde Cebrail, “haber getiren” olarak anılır; fakat bu haber, günlük bir mesaj gibi taşınmaz, çünkü onun taşıdığı şey kelimelerden önce gelir, kelimelerin içine sığmaz ve çoğu zaman kelimeye dönüştüğünde bile anlamının tamamı hala görünmez kalır; bu yüzden peygamberlerin Cebrail’le karşılaşmaları genellikle bir sevinç değil, bir sarsıntı halidir, çünkü insan bedeni, ilahi bilginin ağırlığını taşımaya hazır değildir.
İslam geleneğinde Cebrail, Allah ile insan arasındaki en saf ve en doğrudan temas hattı olarak kabul edilir; ne bir yorumcudur ne de bir aracı gibi davranır, o yalnızca iletir, fakat bu iletim öyle bir yoğunluk taşır ki, vahyin indiği anlar bazen soğuk bir ter, bazen dizlerin titremesi, bazen de zamanın durduğu hissiyle tarif edilir ve bu haller, bilginin kutsallığından çok, bilginin insan sınırlarını zorlamasından kaynaklanır. Yahudi ve Hristiyan geleneklerinde Gabriel adıyla anılan bu varlık, Tanrı’nın iradesini açıklayan, kaderin yön değiştirdiği anlarda beliren bir figürdür; doğum haberlerinde, yıkım öncesi uyarılarda ve insanlığın yönünü belirleyen dönemeçlerde ortaya çıkar, çünkü Cebrail yalnızca bir haberci değil, eşik bekçisidir ve onun göründüğü yerlerde bir şey mutlaka değişir.
Sembolik okumada Cebrail, akıl ile sezgi arasındaki geçiştir; insanın anladığını sandığı şeyle, henüz anlayamayacağı şey arasındaki ince çizgidir ve bu nedenle bazı tasavvufi yorumlarda onun, “bilginin meleği” değil, bilginin yükünü taşıyan güç olduğu söylenir; çünkü bilmek ile taşımak aynı şey değildir ve insan çoğu zaman bildiği şeyin ağırlığı altında ezilir. Kanatlarıyla tasvir edilmesi, onun uçan bir varlık olmasından çok, zamana ve mekana bağlı olmamasını simgeler; Cebrail, bir noktadan başka bir noktaya giden bir varlık değil, bir bilinç hâlinden başka bir bilinç haline geçişi mümkün kılan bir kuvvet gibidir ve bu yüzden ezoterik geleneklerde onun bir frekans, bir titreşim ya da bir bilinç yoğunluğu olarak algılanması şaşırtıcı değildir.
Baş melekler arasında yer almasının nedeni yalnızca hiyerarşik bir üstünlük değildir; Cebrail, iradenin sese dönüştüğü ilk noktadır ve bu yüzden Mikail düzeni, İsrafil dönüşümü, Azrail sonu temsil ederken, Cebrail başlangıcın ağırlığını temsil eder; çünkü her şey, önce bilinir, sonra olur. Belki de Cebrail’i bu kadar etkileyici ve korkutucu kılan şey, onun iyilik ya da kötülükle doğrudan ilişkilendirilmemesidir; o, hüküm vermez, seçmez, yönlendirmez, yalnızca bildirir ve bu bildiriş, insanı özgür kılar ama aynı anda sorumluluk altına sokar, çünkü artık bilmeyen değil, bilen biridir.
Bu yüzden Cebrail, insanın kaçamadığı melektir; çünkü onun gelişi dışarıdan değil, içeriden hissedilir ve bazen bir ayetle, bazen bir rüyayla, bazen de kelimelere dökülemeyen bir fark edişle kendini gösterir; insanın hayatında “artık eskisi gibi olamam” dediği anlar vardır ya, işte o anların arkasında çoğu zaman Cebrail’in sessiz gölgesi durur. Cebrail’i anlamak, bir meleği tanımak değil, bilginin insan ruhuna dokunduğu o tehlikeli ama dönüştürücü anı kabul etmektir; çünkü vahiy yalnızca peygamberlere inmez, anlam arayan her bilinç, kendi kapasitesi kadar bir Cebrail karşılaşması yaşar ve bu karşılaşma, insanın kendisiyle yüzleştiği en çıplak andır.
