Leyla Erbil – Tuhaf Bir Kadın (1971)

Türk edebiyatında gerçekten kilometre taşı sayılabilecek ama hak ettiği ilgiyi hala tam görmemiş bir başyapıttır.

Romanın merkezinde Nermin adında bir kadın vardır. Nermin, 1940’lar–1960’lar Türkiye’sinde büyüyen, entelektüel, sorgulayan, uyumsuz bir kadındır. Onun hikayesi, sadece bireysel bir yaşam öyküsü değil aynı zamanda Cumhuriyet dönemi Türk kadınının kimlik, özgürlük, ahlak, aile ve toplumla hesaplaşmasının aynasıdır. Nermin büyüdükçe, kadınlığın toplum tarafından nasıl biçimlendirildiğini, aşk, cinsellik, eğitim ve ideolojiyle içsel bir çatışma yaşadığını görür. Her bölümde anlatı dili de değişir, çünkü Erbil dilin kendisini de sorgular.

Leyla Erbil, Türkiye’de kadın kimliğini bu kadar açık ve çok katmanlı biçimde sorgulayan ilk yazarlardandır. Dil devrimini aşan bir dil kullanmıştır. Cümleler bazen uzun, bazen kırıktır, tıpkı Nermin’in zihni gibi. Erbil, Türkçe’yi, itaatsiz kullanarak edebiyatın erkek egemen kurallarını da kırmıştır. Kadın bedeni üzerinden hem patriyarkanın hem de devlet ideolojisinin baskısını anlatır. Bilinç akışı, iç monolog, çok seslilik, mektup parçaları, günlük tutar gibi bir anlatım söz konusudur. Tuhaf Bir Kadın, Türkiye’de feminist edebiyatının başlangıç noktası olarak kabul edilir. Leyla Erbil, 2002 yılında, Nobel Edebiyat Ödülü’ne aday gösterilen ilk Türk kadın yazardır. Kitap, yazıldığı dönemde cesur bulunmuş, dil ve cinsellik kullanımı nedeniyle sansüre uğramıştır.

Bugün akademik çevrelerde, modern Türk romanında kadın öznenin doğuşu olarak değerlendirilir. Kitabı okurken her bölümün sonunda duraksayın, birkaç cümleyi yüksek sesle okuyun, çünkü Erbil’in dili müzikal bir ritme sahiptir. Romanı çözmek için değil, dinlemek için okuyun. İlk 30 sayfa belki biraz yabancı gelebilir ancak sonra dil seni içine alacaktır.