Dokuzuncu Roma Lejyonu’nun Sessiz Yok Oluşu
Roma İmparatorluğu’nun askeri kayıtları genellikle titizliği, düzeni ve ayrıntıcılığıyla bilinir; hangi lejyonun nerede konuşlandığı, hangi savaşta kaç kayıp verdiği ve ne zaman geri çekildiği çoğu zaman taş tabletler, yazıtlar ve tarihçiler aracılığıyla günümüze kadar ulaşmıştır, ancak bu kusursuz arşiv geleneğinin ortasında, adeta kara bir boşluk gibi duran bir dosya vardır: Legio IX Hispana, yani Dokuzuncu Roma Lejyonu. Bu lejyon, MÖ 1. yüzyılda kurulmuş, Hispania’da savaştığı için bu isimle anılmış ve Roma’nın en disiplinli, en deneyimli askeri birliklerinden biri olarak uzun yıllar boyunca imparatorluğun farklı cephelerinde görev yapmıştır; Galya’dan Ren Nehri’ne, ardından Britanya’ya uzanan görev zinciri boyunca isyan bastırmış, sınır korumuş ve Roma düzenini tesis etmiştir. Özellikle Britanya’da, yerli kabilelerin direnişi karşısında imparatorluğun kuzey sınırını tutan ana güçlerden biri olması, lejyonun stratejik önemini artırmıştır.
Tarihi kayıtlara göre Legio IX Hispana, MS 60–61 yıllarında Boudica İsyanı sırasında ağır kayıplar vermiş, ancak tamamen yok olmamış, aksine yeniden yapılandırılarak görevine devam etmiştir; MS 71 civarında bugünkü York olan Eboracum’a yerleştirildiği, burada kaleler inşa ettiği ve kuzey Britanya’nın güvenliğini sağladığı arkeolojik bulgularla da desteklenmektedir. İşte gizem tam da bu noktadan sonra başlar, çünkü bu tarihten sonra lejyonla ilgili kayıtlar aniden kesilir. Roma gibi her askeri hareketi belgeleyen bir imparatorluk için bu sessizlik olağan değildir; ne bir yenilgi raporu, ne bir geri çekilme emri, ne de başka bir bölgeye transfer edildiğine dair kesin bir belge vardır. Legio IX Hispana, sanki bir sabah emre çıkmış ve bir daha geri dönmemiştir. Bu durum, tarihçiler arasında uzun yıllardır süren tartışmaların da temelini oluşturur.
Bazı araştırmacılar, lejyonun Britanya’nın kuzeyinde, bugünkü İskoçya sınırlarında yaşayan kabilelerle girişilen büyük bir çatışmada tamamen imha edilmiş olabileceğini öne sürer; bu teoriye göre Roma, ağır bir yenilgiyi kayda geçirmemeyi tercih etmiş ve lejyonun adını sessizce listelerden silmiştir. Ancak bu ihtimali zayıflatan en önemli unsur, böyle büyük bir yok oluşa dair ne düşman kaynaklarında ne de arkeolojik alanda kesin bir toplu savaş izine rastlanmamış olmasıdır. Başka bir görüşe göre Legio IX Hispana, Britanya’dan gizlice çekilmiş ve Ren Nehri hattına ya da doğu eyaletlerine gönderilmiştir; bu tezi destekleyen bazı yazıt parçaları Hollanda ve Almanya bölgelerinde bulunmuş olsa da, bunların kesin olarak Dokuzuncu Lejyon’a ait olduğu tartışmalıdır ve kesin bir devam hikayesi sunmaz. Lejyonun adı, Roma’nın ilerleyen dönem asker listelerinde yer almaz, bu da onun ya dağıtıldığını ya da başka bir kimlik altında eritildiğini düşündürür.
Tüm bu belirsizliklerin ortasında Legio IX Hispana, yalnızca kaybolmuş bir askeri birlik değil, Roma’nın mutlak düzen ve kontrol iddiasına düşmüş bir gölge haline gelir; çünkü bu lejyonun akıbeti, tarihin her şeyi kaydetmediğini, bazı olayların bilinçli ya da bilinçsiz biçimde sessizliğe gömülebileceğini hatırlatır. Bugün arkeologlar Britanya topraklarında kazı yaparken, yalnızca taş duvarlar ya da kırık kılıçlar değil, aynı zamanda bu kayıp lejyonun izini de aramaktadır. Belki de Dokuzuncu Roma Lejyonu’nun asıl gizemi, nasıl yok olduğundan çok, neden kaybolduğunun asla netleşmemiş olmasıdır; çünkü tarih bazen en büyük soruları, cevap vermek yerine sessizlikle sormayı tercih eder.
Kaynak:https://en.wikipedia.org/
